Tomasz J. G. Zygmunt

Intuicja sędziowska

Judicial Intuition

Streszczenie:

Analiza intuicji sędziowskiej, stanowiąca motyw przewodni badań realistów prawnych, w perspektywie współczesnych badań psychologii behawioralnej, nabiera nowego, szczególnego znaczenia. Współczesne eksperymenty, ukazujące podatność sędziów na wpływ niepożądanych, irrelewantnych prawnie czynników, manipulujących orzeczniczymi procesami decyzyjnymi, stawiają pod znakiem zapytania chronioną proceduralnie sędziowską niezależność wewnętrzną. Odmiennie, wątek badawczy, postrzegający intuicję sędziowską przez pryzmat intuicji eksperckiej, poszukuje obszarów prawa, w których występowanie błędów poznawczych ogranicza struktura środowiskowa domeny decyzyjnej – możliwe jest wypracowanie przez sędziów eksperckich umiejętności intuicyjnych. Rozbieżność celów dwóch wyżej opisanych perspektyw badawczych podkreśla istotną wartość poznawczą analizy psychologicznej dla współczesnej teorii prawa.

Słowa kluczowe: prawo i psychologia, intuicja sędziowska, intuicja ekspercka, heurystyki, decyzje

Abstract:

As recent psychological experiments have shown, judges proceed their decisions under the biological restrictions of the human body and use evolutionarily-adapted mechanisms – such as heuristics. According to above – mentioned analyzes, the judicial decision-making process appears to be susceptible to cognitive biases and random, legally irrelevant factors. On the other hand, judges’ intuitive skills, which were mainly concerned by legal realists, are now empirically possible to investigate. Following that indicator, a wide – ranging discussion towards differently – aimed goals of psychological analyze of law strongly underlines the importance of modern empirical studies devoted to judicial decision making processes.

Keywords: judicial intuition, expert intuition, heuristics and biases, law and psychology, decision making